Είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο το γεγονός ότι η Αυτοδιοίκηση έχει αντανακλαστικά και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή για την αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων για την ενίσχυση της ασφάλειας των πολιτών και για την προστασία του περιβάλλοντος. Η ορθή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης προφανώς και αποτελεί ένα ουσιαστικό εργαλείο που μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση και τη θωράκιση της ανθρώπινης ζωής, των πόλεων και των ορεινών όγκων.
Ζούμε στην πολυπληθέστερη περιοχή της χώρας μας και μία από τις πλέον πυκνοκατοικημένες της Ευρώπης. Αυτή η διαπίστωση, από μόνη της, υποδηλώνει, ότι το φυσικό περιβάλλον της Αττικής, είναι πολύ επιβαρυμένο, εδώ και δεκαετίες.
Τα τελευταία 50 χρόνια, ζήσαμε τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα της χώρας και ιδιαίτερα στην Αθήνα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού, οδήγησε σε μια άκρατη «τσιμεντοποίηση» σε βάρος των δασών και των ορεινών όγκων, που έγιναν οικόπεδα σε τιμή ευκαιρίας και σε «μπάζωμα» ρεμάτων πολλά από τα οποία εξαφανίστηκαν από το χάρτη. Οφείλουμε στη νέα γενιά να εργαστούμε προκειμένου να υπάρξουν οι προϋποθέσεις ανατροπής αυτής της κατάστασης.
Πολλές φορές οι μαθητές μου μου λένε (και δεν έχουν άδικο) ότι η δική μας γενιά και οι προηγούμενες συμβάλλαμε στο να δημιουργηθούν πόλεις τέρατα. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις για μικροπολιτικούς λόγους έκαναν τα στραβά μάτια με συνέπεια αυθαίρετα κτίσματα να ξεφυτρώνουν σε δάση και παραλίες.
Σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) σε κάθε κάτοικο του Λεκανοπεδίου αντιστοιχεί λιγότερο από ένα τετραγωνικό μέτρο πράσινου (0,96 τμ) αναλογία που μας τοποθετεί στην 4η θέση από το τέλος, του σχετικού πίνακα. Τη στιγμή μάλιστα, που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ΠΟΥ) θεωρεί ότι η ελάχιστη αναλογία πράσινου, δεν θα πρέπει να είναι μικρότερη από 9 τμ/κάτοικο!
Βασική αποστολή του ΣΠΑΥ είναι «η προστασία του οικοσυστήματος του Υμηττού και η ανάπτυξή του ως πνεύμονα πρασίνου». Αναπόσπαστο κομμάτι του οικοσυστήματος αυτού είναι και τα ρέματα, τα οποία όχι μόνο προστατεύουν την περιοχή από πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά αποτελούν ζωτικό κομμάτι της βιοποικιλότητας του οικοσυστήματος του Υμηττού.
Το ρέμα Πικροδάφνης
Εξέχουσα θέση στην περιοχή μας κατέχει το ρέμα Πικροδάφνης. Ένα ρέμα το οποίο με συγκεκριμένες στρατηγικές και παρεμβάσεις μπορεί να μπει στις ζωές των κατοίκων της περιοχής.
Με σεβασμό στη χλωρίδα και την πανίδα χρειάζεται να ανατρέψουμε την υφιστάμενη κατάσταση. Η εικόνα αυτή είναι ανάγκη και το χρωστάμε στις επόμενες γενιές να λάβει τέλος. Δεν μπορεί να συνεχίσει να είναι η Πικροδάφνη χωματερή, ούτε να αποτελεί κίνδυνο καταστροφής λόγω πλημμυρικών φαινομένων.
Προτείνω λοιπόν, κατά τα πρότυπα λειτουργίας του ΣΠΑΥ, να εργαστούμε για τη δημιουργία ενός Φορέα προστασίας του ρέματος Πικροδάφνης. Προτείνω να αξιοποιήσουμε αυτό το μοναδικό «πνεύμονα» πρασίνου που βρίσκεται στην Αττική μας με τη δημιουργία ενός γραμμικού πράσινου πάρκου που θα ενώνει τον Υμηττό με την παραλία!!
Όπως γνωρίζετε το ρέμα της Πικροδάφνης, ξεκινά από τους πρόποδες του Υμηττού, διασχίζει τους δήμους Ηλιούπολης, Αγ. Δημητρίου, Αλίμου και καταλήγει στο Π. Φάληρο.
Οι πόλεις μας είναι αναγκαίο να αλλάξουν τον τρόπο που σχεδιάζουν τις υποδομές τους και σε αυτή την διαδικασία μπορούμε να αξιοποιήσουμε την εθνική αλλά κυρίως τη διεθνή εμπειρία. Σε πρόσφατη συζήτηση μου με τον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης και πρώην Δήμαρχο Τρικάλων μου περιέγραφε πώς αρχικά οι κάτοικοι αντιμετώπιζαν με επιφύλαξη το σχεδιασμό ανάδειξης των παρόχθιων περιοχών μέσα στην πόλη. Το τελικό αποτέλεσμα όμως σήμερα, δικαιώνει τους ανθρώπους που οραματίστηκαν να αλλάξουν την πόλη και να τη μετεξελίξουν σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη.
Οι σύγχρονες πόλεις σε όλο τον κόσμο, το πρώτο πράγμα που αξιοποιούν και αναδεικνύουν είναι το υδάτινο στοιχείο και το φυσικό περιβάλλον. Το όραμα μας για ένα γραμμικό πάρκο μπορεί να γίνει πραγματικότητα κατά τα πρότυπα και της σχεδιαζόμενης Αθηναϊκής Ριβιέρας.
Σε συνεργασία με τους δήμους που διατρέχει το ρέμα, την Περιφέρεια Αττικής, τα συναρμόδια υπουργεία και τους συλλογικούς φορείς, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα φορέα ο οποίος και θα αναλάβει την υλοποίηση της τελικής πρότασης που θα συνδιαμορφωθεί.
Μάλιστα με στόχο τη διαδημοτική αξιοποίηση του ρέματος και την εξασφάλιση χρηματοδότησης προτείνουμε την άμεση ένταξη του φορέα σε χρηματοδοτηκά προγράμματα όπως για παράδειγμα οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (Ο.Χ.Ε.).
Το γραμμικό αυτό πάρκο στο ιστορικό ρέμα της Πικροδάφνης, θα μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη έναν υπέροχο περίπατο αρκετών χιλιομέτρων από το βουνό μέχρι τη θάλασσα. Μάλιστα πάνω στην πεζοπορική διαδρομή μπορεί να αναπτυχθεί σειρά δραστηριοτήτων για τον πολιτισμό, την άθληση και την αναψυχή.
Το ρέμα της Πικροδάφνης είναι ένα από τα 13 ανοιχτά ρέματα που έχουν απομείνει στην Αττική με μήκος 4,5 χλμ και ιδιαίτερο φυσικό κάλλος. Μια μοναδική εστία βιοποικιλότητας που αποτελεί καταφύγιο για περισσότερα από 150 διαφορετικά είδη πουλιών, ερπετών και θηλαστικών. Έχει πλούσια θαμνώδη και δασική βλάστηση από πικροδάφνες, καλαμιές, πεύκα, πρίνους, λεύκες και φιλοξενεί 20 είδη πεταλούδων. Την άνοιξη κατακλύζεται από αγριολούλουδα όπως χαμομήλι, κίτρινη μαργαρίτα αλλά και φυτά όπως ρόκα, μολόχα, καλέντουλα κ.α.
Ρέματα και ολόκληρα ποτάμια, που υπήρχαν για αιώνες στην Αττική, εξαφανίστηκαν στο πλαίσιο μιας εξωφρενικής αστικοποίησης, χωρίς λογική και όρια. Δεν έγιναν σεβαστά ούτε τα προφανή, ότι δηλαδή τα ρέματα και τα ποτάμια δεν είναι εμπόδιο στην «ανάπτυξη» των πόλεων, αλλά προϋπόθεση, ώστε οι πόλεις μας να είναι βιώσιμες. Και όταν αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε αυτό το λάθος, για να προφυλαχτούμε από τις πλημμύρες χτίσαμε πανάκριβα «φαραωνικά» έργα που καλύπτουν τις κοίτες, στραγγίζουν τον υδροφόρο ορίζοντα της αττικής γης, επιδεινώνουν το κλίμα και στενεύουν τους φυσικούς ελεύθερους χώρους, που ζει σημαντική χλωρίδα και πανίδα και λειτουργούν ευεργετικά για την ποιότητα της ζωής μας. Είναι πλέον κοινό μυστικό ότι η κύτη του Κηφισού κινδυνεύει με υπερχείλιση αν δεν γίνουν έργα ανάσχεσης σε συγκεκριμένες περιοχές.
Όπως γνωρίζουμε όλοι τα χρόνια αυτά, αυξήθηκαν δραματικά οι δασικές πυρκαγιές που γίνονται ολοένα πιο καταστροφικές για το φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες ζωές. Σύμφωνα με ανάλυση του Meteo με στοιχεία από τους σταθμούς του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μέσα στα τελευταία 7 χρόνια κάηκε το 33% των δασών της Αττικής. Από το 2017 μέχρι και τις 25 Αυγούστου 2023, 12 μεγάλες πυρκαγιές έχουν κάψει περισσότερα από 600.000 στρέμματα στην Αττική, σύμφωνα με τις αναφορές από την Υπηρεσία Ταχείας Χαρτογράφησης Copernicus και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για Δασικές Πυρκαγιές. Σε αυτήν την καταστροφική κατάσταση για την Αττική, ήρθαν να προστεθούν οι άμεσες και δραματικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, η οποία που δεν είναι πλέον μια επιστημονική προειδοποίηση αλλά μια πραγματικότητα που μας κάνει ακόμα πιο ευάλωτους.
Όπως προκύπτει από την πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης «ΔιαΝΕΟσις με επικαιροποιημένα στοιχεία από μελέτη ομάδας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, οι πόλεις της Αττικής είναι, ιδιαίτερα ευπαθείς στην κλιματική αλλαγή.
Στην έκθεση αποτυπώνεται πλήρως η μεγάλη αύξηση της μέγιστης και ελάχιστης θερμοκρασίας στην Αθήνα από το 1971 έως και το 2020, η σαφής αύξηση του πλήθους των επεισοδίων καύσωνα ανά έτος αλλά και των πολύ υψηλότερων τιμών της θερμοκρασίας σε περιόδους καύσωνα, σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες.
Πέραν πάσης αμφιβολίας, λοιπόν, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε, δεν είναι ζήτημα «οικολογικής ευαισθησίας», αλλά ζήτημα επιβίωσης.
Μέσα σε αυτόν τον επικίνδυνο περιβαλλοντικό και κλιματικό κλοιό, γίνεται προφανής η αξία των ελάχιστων, δασών που έχουν σωθεί στην Αττική, ανάμεσα τους και το δάσος του Υμηττού.
Ο Υμηττός είναι ένας από τους λιγοστούς και υπέρ-πολύτιμους πνεύμονες πρασίνου της Αττικής και μια εξαιρετική διέξοδος για τους κατοίκους που ζουν στις παρυφές του. Ιδιαίτερα την περίοδο της πανδημίας και τους περιορισμούς που αυτή επέβαλε, η βόλτα στο βουνό έγινε διέξοδος και παρηγοριά, για χιλιάδες πολίτες, που βίωσαν από πρώτο χέρι τα ευεργετικά οφέλη του δάσους στην καθημερινότητα τους.
Γι΄ όλους αυτούς του λόγους και ακόμα περισσότερους, ενδεχομένως και σημαντικότερους, που είναι αντικείμενο επιστημονικών συνεδρίων, ο Υμηττός θα πρέπει να διαφυλαχτεί ως κόρη οφθαλμού, γιατί είναι το κοινό παρόν και το κοινό μέλλον για εμάς και τα παιδιά μας!
Αντίστοιχα σημαντικός είναι και ο ρόλος του ρέματος Πικροδάφνης που αποτελεί έναν επίσης υπερπολύτιμο πνεύμονα ζωής για την περιοχή μας.
Η προστασία του περιβάλλοντος είναι συνυφασμένη, όχι μόνο με την προστασία των πολιτών αλλά και με την ποιότητα της ζωής τους.
Σ΄ αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο, η σημασία της Ιδρυτικής Διακήρυξης δημιουργίας του Δικτύου Δήμων για την Πολιτική Προστασία, την Ανθεκτικότητα και την Αειφορία, που υπογράψαμε σήμερα!
* Ομιλία Στέλιου Μαμαλάκη, Δημάρχου Αγ. Δημητρίου,στο 3ο FORUM του ΣΠΑΥ
